Episode 130

Δυνατοί άνεμοι- Φάνης Καμπάνης.

Ο άνεμος της Μακρονήσου δεν είναι ένας αέρας συνηθισμένος. Είναι μια θύελλα που ξεριζώνει συνειδήσεις, που βουίζει στις χαραμάδες των ψυχών. Το έργο του Φάνη Καμπάνη –γνωστού και με το ψευδώνυμο Φ. Μακρονησιώτης– δεν είναι απλώς μια θεατρική παράσταση: είναι ένα ιστορικό μνημείο, μια κραυγή μνήμης και αξιοπρέπειας.

Γραμμένο το 1951, μέσα στην καρδιά της εξορίας και του πολιτικού διωγμού, εκδόθηκε το 1954 από τον εκδοτικό οίκο «Νέα Ελλάδα». Εκείνα τα χρόνια, η Ελλάδα αιμορραγούσε από τα μετεμφυλιακά της τραύματα· η Μακρόνησος ήταν το σύμβολο αυτής της πληγής, ο τόπος όπου η ανθρώπινη αξιοπρέπεια υποβλήθηκε σε δοκιμασίες χειρότερες κι από τις ίδιες τις σωματικές κακουχίες.

Η υπόθεση του έργου ξετυλίγεται μέσα σε αυτό το τοπίο: άντρες και γυναίκες, εξόριστοι για τις ιδέες τους, παλεύουν με τον φόβο, την προδοσία, τον πόνο, αλλά και την ελπίδα. Οι χαρακτήρες –Μίλτος, Αντώνης, Βαγγέλης, Μίλταινα, Δημήτρης, και άλλοι– δεν είναι ήρωες μυθικοί, αλλά καθημερινοί άνθρωποι, που γίνονται σύμβολα αντοχής. Ο Καμπάνης δεν τους ζωγραφίζει με απλά χρώματα: τους δίνει βάθος, αντιφάσεις, αδυναμίες, και στιγμές μεγαλείου. Η σκιαγράφησή τους αγγίζει τα όρια της ποιητικής ψυχογραφίας, όπου ο φόβος και η ελπίδα στροβιλίζονται σαν τους δυνατούς ανέμους που σαρώνουν τη Μακρόνησο.

Η ιστορική περίοδος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αφήγησης. Ο θεατής δεν μπορεί να αποσπαστεί από το φόντο του Εμφυλίου και της μετεμφυλιακής καταστολής: οι βασανισμοί, οι ψυχολογικές πιέσεις, οι «δηλώσεις μετανοίας», ο αγώνας για να διατηρηθεί η ανθρωπιά μέσα σε ένα σύστημα που ήθελε να την αφανίσει.

Η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε με συγκλονιστικό τρόπο, όχι σε κάποια αίθουσα θεάτρου, αλλά ως ραδιοφωνική θεατρική εκδήλωση το 1983 στην εκπομπή «Θεατρική Βραδιά», με προλόγους από τον Γιάννη Ρίτσο –ποιητή, συναγωνιστή, και συνεξόριστο του Καμπάνη. Ο Ρίτσος, με τη γνώριμη φωνή και τη βαθιά του αγάπη για τον άνθρωπο, έντυσε το έργο με ένα ποιητικό αφιέρωμα που προλογίζει την ηχογράφηση. Εκεί, η φωνή του Μάνου Κατράκη ως Μίλτου, του Κώστα Μπαλοδήμα ως Αντώνη, της Μάνας Πολύζου, της Αιμιλίας Υψηλάντη και τόσων άλλων, δημιουργεί ένα ηχητικό τοπίο που ξεπερνά τα όρια του μέσου.

Η σκηνοθεσία του Φοίβου Ταξιάρχη στην ηχογράφηση φέρνει στο προσκήνιο τη δύναμη του λόγου. Η μουσική επένδυση, με κομμάτια από την 3η Συμφωνία του Μίκη Θεοδωράκη, δίνει ένα βαθύ υπόκωφο βουητό, σαν την ανάσα της ιστορίας που δεν θέλει να σβήσει. Ο ήχος της φυσαρμόνικας του Μήτσου Τσανάκα γίνεται ανατριχιαστικός υπαινιγμός για τη μοναξιά και την ελπίδα που αρνείται να πεθάνει.

Ο θεατής ή ακροατής, φεύγοντας από το έργο, δεν φεύγει ελαφρύς. Κουβαλάει μαζί του το βάρος της μνήμης, αλλά και μια σπίθα αντοχής. Το έργο υπενθυμίζει ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι ικανή να σταθεί όρθια ακόμη και όταν όλα γύρω της προσπαθούν να τη γονατίσουν. Ο Καμπάνης δεν ωραιοποιεί τίποτε: δείχνει τη σκληρότητα της ζωής στη Μακρόνησο, τον φόβο που κρυβόταν σε κάθε βλέμμα, αλλά και την απροσδόκητη γενναιότητα που μπορούσε να ξεπηδήσει από την απελπισία.

Ο Φάνης Καμπάνης, ο συγγραφέας, ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που δεν έγραψαν για να κερδίσουν βραβεία ή δόξα, αλλά για να δώσουν φωνή σε όσους δεν είχαν. Πολυτάλαντος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, φίλος και συνοδοιπόρος του Ρίτσου, πέρασε και ο ίδιος τις κακουχίες της Μακρονήσου. Με το ψευδώνυμο Φ. Μακρονησιώτης, υπογράφει ένα έργο που γίνεται λογοτεχνικό και θεατρικό ντοκουμέντο, αλλά και ύμνος στην ακεραιότητα του ανθρώπου.

Αν θέλουμε να συνοψίσουμε το «Δυνατοί Άνεμοι» σε μια πρόταση, αυτή θα ήταν:

«Το έργο που μας θυμίζει ότι η ψυχή μπορεί να σαρώσει τον φόβο, όπως ο άνεμος σαρώνει τα εμπόδια».

Η ιστοσελίδα μου

https://www.angeligeorgia.gr

Τα Podcast μου:

https://angeligeorgiastoryteller.gr

https://mithoikaipolitismoi.gr

https://akougontasmetingeorgia.gr

https://theatromeangeligeorgia.gr

Το κανάλι μου στο you tube

https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured

Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία: